CÁC NHÂN ĐỨC VÀ SỰ TRƯỞNG THÀNH THIÊNG LIÊNG
1. Các nhân đức và sự thánh thiện.
“Chúa sẽ dạy con biết đường về cõi sống: trước thánh Nhan, ôi vui sướng tràn trề, ở bên Ngài, hoan lạc chẳng hề vơi”.
Đức Giêsu dùng nhiều hình ảnh khác nhau để chỉ vẽ chúng ta con đường dẫn đến Sự Sống, sự thánh thiện, bao hàm việc phát triển đầy đủ đời sống thiêng liêng. Người nói về hạt cải bé nhỏ mọc lên thành cây to, đến nỗi chim trời đến nương mình trong tán lá của nó. Người nói về hạt lúa mì mọc lên và sản sinh nhiều bông lúa… Sự phát triển ấy, không phải là không gặp khó khăn và dường như quá chậm chạp, chính là sự phát triển nhân đức. Nếu chúng ta muốn nên thánh mỗi ngày. Chúng ta phải thực hành nhiều nhân đức tự nhiên và siêu nhiên: tin, cậy, mến, công bình, dũng cảm, chuyên cần, trung thành, lạc quan…
Các nhân đức này đòi hỏi sự lặp đi lặp lại các hành vi, vì mỗi một hành vi sẽ thúc đẩy linh hồn thực hiện hành vi kế tiếp dễ dàng hơn. Chẳng hạn, nếu một người sống “giây phút anh hùng” khi thức giấc, nghĩa là lướt thắng sự ươn lười ngay từ phút đầu ngày, người ấy sẽ thấy dễ dàng tận tụy với các nghĩa vụ khác hơn, dù lớn hay nhỏ. Các nhân đức làm cho một người hoàn thiện hơn, là đồng thời giúp người ấy dễ dàng làm các việc thiện hơn và đáp lại ý Chúa trong từng giây phút một cách mau mắn và thích đáng hơn. Nếu không có nhân đức (những thói quen tốt lành tập được qua việc lặp đi lặp lại các hành vi tốt, với ơn Chúa), thật khó mà thực hiện được các hành vi có công trạng, hoặc các hành vi ấy chỉ là những việc tùy hứng và rời rạc. Chúng ta có thể kỳ vọng rằng một người thường xuyên hành động tốt sẽ tiếp tục làm thế khi gặp khó khăn thử thách; thói quen tốt ấy, nhân đức ấy sẽ nâng đỡ anh ta. Điều này giải thích tầm quan trọng của việc tẩy xóa các vết tích của tội lỗi quá khứ bằng cách ăn năn sám hối. Chúng ta không để cho chúng xô đẩy mình về phía điều xấu một lần nữa. Các lỗi phạm càng nghiêm trọng và một người càng xa cách Chúa lâu, thì càng phải sám hối nhiều hơn, bởi vì dấu vết của những tội ấy sẽ càng khó tẩy xóa hơn.
Việc thực hành nhân đức vạch ra cho chúng ta con đường dẫn đến Thiên Chúa. Khi một Kitô hữu nỗ lực không những tránh các dịp tội và dũng cảm chống lại các chước cám dỗ, mà còn đạt tới sự thánh thiện Chúa yêu cầu thì người ấy trở nên ý thức hơn rằng cuộc đời Kitô hữu đòi hỏi vừa sự gia tăng nhân đức vừa thanh luyện khỏi tội lỗi quá khứ và khỏi những lần không đáp lại ân sủng. Đặc biệt trong mùa Chay Hội Thánh mời gọi chúng ta phát triển trong nhân đức, nghĩa là trong thói quen làm điều tốt.
2. Các nhân đức tự nhiên và các nhân đức siêu nhiên. Thực hành nhân đức trong đời sống hàng ngày.
Sự thánh thiện hệ tại ở việc thực hành các nhân đức, ngày này sang ngày khác, trong môi trường và hoàn cảnh sống của mình. Các nhân đức tự nhiên tạo nền móng cho các nhân đức siêu nhiên. Đến lượt mình các nhân đức siêu nhiên lại khích lệ chúng ta cư xử một cách nhân bản hơn. Dù trong trường hợp nào, sẽ là không đủ khi chỉ “muốn” có nhân đức. Chúng ta phải học cách “thực hành” chúng nữa. “Hãy tập làm việc thiện” (Is 1, 17). Chúng ta cần tập thành thói quen thực hành từng nhân đức bằng cách hết sức chân thành, trung tín, quân bình, điềm tĩnh và nhẫn nại… vì tình yêu phải được chứng minh bằng hành động, và chúng ta không thể yêu Chúa bằng lời nói suông, nhưng “bằng hành động và trong sự thật”.
Công trình cứu chuộc hoàn toàn thuộc về Chúa. Tuy nhiên, Người đã muốn có sự hưởng ứng từ phía con người, và vì thế Người đã đặt vào bản tính chúng ta khả năng thúc đẩy mình đón nhận hành động siêu nhiên. Qua việc vun trồng các nhân đức tự nhiên – bền bỉ, trung thành, chung thủy, thương xót, lịch thiệp – chúng ta chuẩn bị linh hồn mình một cách tốt nhất cho Chúa Thánh Thần hoạt động. Bởi vậy không thể tin vào sự thánh thiện của những người không thực hành ngay cả những nhân đức tự nhiên căn bản nhất.
Các nhân đức Kitô giáo là những gì chúng ta phải thực hành trong đời sống mỗi ngày, trong mọi hoàn cảnh, cho dù dễ dàng, hay phiền toái, hoặc rất khó khăn. Ngày nay, cũng như ngày xưa, người ta mong đợi các Kitô hữu sống anh hùng – một sự anh hùng trong những mặt trận rộng lớn, khi nhu cầu nổi lên. Tuy nhiên thông thường nó sẽ là sự anh hùng trong những xung đột nho nhỏ mỗi ngày. Tựa như cây hút dưỡng chất từ đất mà nó bám rễ, trong đời sống siêu nhiên cũng thế, các nhân đức của người Kitô hữu lan rễ đến mọi phần của thế giới: công việc gia đình, niềm vui nỗi buồn, tin tức tốt xấu… Mọi sự phải giúp họ yêu mến Chúa và làm tông đồ. Một số sự kiện có thể khơi lên những hành vi tạ ơn, trong khi các sự kiện khác lại đòi hỏi những hành vi thờ phượng. Một số hoàn cảnh đặc biệt làm gia tăng lòng dũng cảm, một số khác củng cố niềm tin vào Chúa.
Chúng ta không thể đợi những hoàn cảnh lý tưởng xảy đến mới tìm kiếm sự thánh thiện và làm việc tông đồ… Khi một Kitô hữu làm một việc tầm thường nhật vì tình yêu, hành động ấy sẽ có ý nghĩa vô cùng trước mặt Chúa… Đừng mơ mộng nữa! Hãy bỏ lại đằng sau những lý tưởng giả tạo, những ảo vọng, và những gì tôi thường gọi là “suy nghĩ viển vông” (Giá mà tôi chưa lập gia đình. Giá mà tôi không theo đuổi nghề này. Giá như tôi có sức khỏe tốt hơn. Giá như tôi còn trai trẻ. Giá như tôi già giặn chững chạc…). Thay vào đó, hãy nghiêm túc trở về với thực tại cụ thể và gần gũi nhất, đó là nơi Chúa đang chờ đợi bạn.
Chờ đợi hoàn cảnh thuận tiện xảy đến mới lo tìm kiếm sự thánh thiện, cũng đồng nghĩa với việc để cho cuộc đời mình trôi qua một cách vô nghĩa và trống rỗng. Chúng ta hãy tận dụng giờ cầu nguyện hôm nay để tự vấn lương tâm trước mặt Chúa: Tôi có thật sự muốn đồng hóa mình với Đức Kitô mỗi ngày một hơn không? Tôi có thật sự vận dụng hoàn cảnh thực tế mỗi ngày để thực hành các nhân đức tự nhiên và các nhân đức siêu nhiên không? Tôi có thật sự cố gắng yêu Chúa nhiều hơn, làm tốt các việc và thanh luyện ý hướng tinh ròng hơn không?
3. Thiên Chúa luôn luôn ban ân để chúng ta sống đức tin Kitô giáo ở mức trọn vẹn.
Thiên Chúa không đòi hỏi những điều không thể xảy ra. Người mong đợi mọi Kitô hữu sống trọn vẹn các nhân đức Kitô giáo. Người sẽ ban các ơn cần thiết để chúng ta trung thành cả trong những hoàn cảnh khó khăn. Hơn nữa, Người mong đợi chúng ta nêu gương sáng để làm cho giáo lý của Đức Kitô trở nên hấp dẫn hơn đối với người khác, và để tái phúc âm hóa thế giới.
Nhiều Kitô hữu, vì đánh mất cái nhìn siêu nhiên, dường như nghĩ rằng lý tưởng mà Đức Kitô giới thiệu cần phải được cải tiến và sửa đổi để con người ngày nay có thể áp dụng được. Họ không biết cách giữ vững lập trường. Khi đứng trước những vấn đề luân lý khó xử (lưỡng diện) trong công việc, hay khi nổi lên tranh cãi về tính luân lý của hôn nhân. Họ để mình bị tác động bởi bầu khí buông tuồng phóng túng và mê đắm nhục dục đang vây quanh. Họ ít nhiều thỏa hiệp với lối sống theo đuổi tiện nghi thoải mái… như mọi người khác. Chúng ta phải chỉ dẫn cho người khác bằng lối sống của mình, rằng các nhân đức Kitô giáo có thể thực hành. Trong mọi hoàn cảnh, và rằng cảm thông với các khuyết điểm và lỗi lầm của người khác không đồng nghĩa với việc hạ thấp địa vị của mình và nới lỏng các đòi hỏi của Tin mừng.
Để phát triển trong các nhân đức tự nhiên và siêu nhiên, cũng như trong ân sủng, chúng ta cần phải nỗ lực cá nhân để triển khai việc thực hành các nhân đức này trong cuộc sống hằng ngày của mình cho đến khi nào chúng ta tập được những thói quen chính đáng, và không chỉ là tỏ ra nhân đức ở bên ngoài. Vẻ bề ngoài thì tỏ ra mạnh mẽ và kiên cường, nhưng bên trong lại đầy dẫy yếu đuối và nhu nhược! Các bạn phải quyết tâm vững vàng không để cho các nhân đức của mình trở thành thứ trang phục ảo, mà phải là loại trang phục nói lên tính cách của các bạn.
Thánh Gioan Kim khẩu thúc giục chúng ta chiến đấu trong đời sống nội tâm như trẻ em ở trường học. Trước hết, thánh nhân nói, chúng làm quen với hình dáng các chữ. Rồi chúng bắt đầu phân biệt các nét; và từng bước chúng học đánh vần. Nếu chia các nhân đức ra thành hai loại, chúng ta có thể học trước hết không nói xấu người khác. Sau đó chúng ta học cách không ghen tương đố kỵ bất cứ ai; chúng ta có thể học cách không nô lệ cho thân xác trong bất cứ hoàn cảnh nào; chúng ta có thể học cách không đầu hàng thói xấu tham ăn. Từ đó bước sang các “chữ cái” thiêng liêng, chúng ta sẽ học cách tiết dục, khổ chế đối với các giác quan, khiêm tịnh, công bình, và khinh chê vinh quang phù phiếm. Chúng ta phải cố gắng sống khiêm nhường và sám hối ăn năn. Chúng ta hãy nối kết các nhân đức lại với nhau và viết chúng lên linh hồn mình. Chúng ta phải thực hiện tất cả những điều này trong gia đình, với bạn bè, với vợ hay chồng mình, và với con cái.
Điều quan trọng là chúng ta phải quyết tâm dứt khoát theo đuổi nhân đức trong công việc hằng ngày. Càng thực hiện các hành vi tốt này, chúng ta sẽ càng thấy dễ thực hiện chúng hơn trong lần sau. Nhờ đó chúng ta sẽ đồng hóa mình với Đức Kitô mỗi lúc một hơn. Đức Maria, Khuôn mẫu và trường dạy mọi nhân đức, sẽ dạy chúng ta biết cách đạt được ước vọng nếu chúng ta chạy đến Mẹ xin lời khuyên và sự giúp đỡ. Mẹ sẽ giúp chúng ta dễ dàng đạt tới mục tiêu đã đặt ra trong những lần xét mình riêng, trong đó chúng ta thường quyết tâm nhắm tới một nhân đức hết sức cụ thể.
(Trích trong ‘Đối thoại với Thiên Chúa’ – Fernandez)
